Van Merlenlaan 4

	Oorspronkelijke functie
	Woonhuis
	Huidige functie
	Woonhuis
	Bouwjaar
	1909
	Architect
	K.P.C. de Bazel (1869-1923)
	Status
	Provinciaal monument

Introductie

De villa ligt aan de Van Merlenlaan, in een villawijk. De voorgevel is op het zuidwesten gericht. Het huis en de omliggende terrassen zijn hoger gelegen dan de omringende tuin.

Deze villa is in 1909 gebouwd door architect K.P.C. de Bazel (1869-1923), in opdracht van de heer F. van Heel. De Bazel was een van de belangrijkste architecten van Nederland in de periode 1900-1920. Hij ontwierp onder meer het voormalig hoofdkantoor van de Nederlandsche Handel-Maatschappij in de Vijzelstraat in Amsterdam, nu Stadsarchief Amsterdam en het hoofdkantoor van de Heidemaatschappij in Arnhem, ’De Bazel’ geheten, de synagoge in Enschede en in opdracht van de gemeente Bussum de woonwijk Brediuskwartier, Voorts ontwierp hij allerlei meubilair, glaswerk en postzegels. Samen met architect J.W. Hanrath wordt De Bazel beschouwd als een van de belangrijkste vernieuwers van het Nederlandse landhuis van vóór de Eerste Wereldoorlog.

Bouwkundige beschrijving

De villa is gebouwd in sobere baksteenarchitectuur, waarin 17de-en vroeg 18de-eeuwse stijlelementen zijn verwerkt. Deze bouwstijl werd in de eerste decennia van de 20ste eeuw bij woningbouw toegepast, als alternatief voor de door de landelijke bouwkunst geïnspireerde landhuizen. Tot de kenmerken behoren onder meer eenvoud en duidelijkheid in vorm en functie, ambachtelijkheid en het gebruik van ongepleisterde baksteen, accent op de hoofdvorm (veelal een blokvormig bouwlichaam), symmetrie (slechts op enkele plaatsen doorbroken), terughoudendheid in de toepassing van decoratie en eenvoudige detaillering (vaak met behulp van oud-Hollandse elementen zoals kruiskozijnen met luiken).

In 1976 is het pand gesplitst in twee woningen en aan de achterzijde voorzien van garages en bergingen. Door deze verbouwing is de monumentale waarde van het pand evenwel niet geschaad. In hetzelfde jaar is de veranda aan de linker zijgevel (noordwest) met glas dichtgemaakt en als serre bij de woonkamer getrokken. Voor het dichtmaken zijn onder meer de vier aaneengeschakelde kozijnen gebruikt die oorspronkelijk als afscheiding tussen woonkamer en veranda dienden. In 2020 is het weer één woning geworden.

In 1913 werd deze villa in de Haarlemsche Gevelwedstrijd, georganiseerd door de Afdeeling Haarlem en Omstreken van de Maatschappij ter bevordering der Bouwkunst, bekroond met de gouden medaille.

Provinciaal monument

De villa is van architectuurhistorische betekenis als representatief en vroeg voorbeeld van een villa in sobere baksteenarchitectuur uit het eerste decennium van de 20ste eeuw, waarbij gebruik is gemaakt van 17de- en vroeg 18de-eeuwse stijlelementen. Voorts vanwege de grotendeels gave hoofdvorm en detaillering van zowel ex- als interieur (glas in lood, tegelvloeren, betimmering), en als goed bewaard gebleven voorbeeld van het werk van K.P.C. de Bazel. Ook tijdgenoten wisten de villa te waarderen, gezien de gouden medaille toegekend in 1913.

De villa heeft cultuurhistorische betekenis als element uit de geschiedenis van het wonen in Noord-Holland, in het bijzonder Zuid-Kennemerland, waar vanaf het eind van de 19de eeuw de villabouw intensief tot ontwikkeling kwam.

In deze omgeving staat ook een aantal gemeentelijke monumenten, wat de ensemblewaarde in hoge mate versterkt. Zoals Van Merlenlaan 1 en 3, Van Merlenlaan 5 en 7 en tal van monumenten op het Raadhuisplein