Zandvoortselaan 153

NS-station Heemstede-Aerdenhout

	Oorspronkelijke functie
	Treinstation
	Huidige functie
	Treinstation
	Bouwjaar
	1958
	Architect
	Koen van der Gaast
	Status
	Gemeentelijk monument

Introductie

Station Heemstede-Aerdenhout is het enige spoorwegstation in de gemeente Heemstede en ligt aan de lijn tussen Leiden en Haarlem. Het station is gesitueerd op de plek van het oude tolhuis Heemstede aan de Leidsevaart.

In 1872 werd hier een stopplaats voor de trein aangelegd, vooral ten behoeve badgasten naar Zandvoort, die met koetsjes verder werden vervoerd. Toen in 1880 een rechtstreekse lijn van Haarlem naar Zandvoort werd geopend, werd deze stopplaats opgeheven.

In 1891 werd die weer geopend als halte ‘Zandvoortsche Laan’, die in 1903 weer werd opgeheven vanwege concurrentie van de tram. In 1928 werd de halte ‘Heemstede-Aerdenhout’ geopend. De naam geeft aan dat het station bedoeld was om de twee afzonderlijke dorpen te bedienen. Beide dorpen groeiden flink in deze periode en er ontstond behoefte aan een station. Oorspronkelijk bestond dat uit twee aparte gebouwen aan weerszijden van het spoor, die elk een van de dorpen ontsloot. Deze werden in 1958 vervangen door een nieuw station naar ontwerp van stationsarchitect Koen van der Gaast, het station dat er nu nog steeds staat.

Bouwkundige beschrijving

De gelijkvloerse kruising van de spoorbaan en de verkeersweg naar Aerdenhout en Zandvoort zorgde voor steeds meer oponthoud voor het verkeer. Het station moest echter pal naast de weg worden gebouwd. Deze moeilijke opgave werd door Van der Gaast op een fraaie manier opgelost.

Het NS-station is een zogeheten viaductstation, wat betekent dat de perrons boven op een onderdoorgang voor het wegverkeer liggen. De hal op de begane grond gaf oorspronkelijk toegang tot een ‘plaatskaartenkantoor’, dames- en herentoiletten, een wachtkamer en dienstruimten. Boven vond (en vindt) de reiziger aan weerszijden van het dubbelspoor perrons met perronwachtruimten en langgerekte windschermen met luifels.

Aan beide zijden van het spoor zijn de trappenhuizen en wachtruimten opgenomen in grote, rechthoekige, bouwvolumes met een duidelijke architectonische signatuur. Beide volumes zijn aan de buitenzijde grotendeels bekleed met bruin verglaasde steenstrippen (verticaal aangebracht), die worden onderbroken door een rastervormig patroon van wit verglaasde gresbuisjes. Een glazen pui over de volledige hoogte van het volume verlicht het trappenhuis. Naast de beide entrees staat een vrije, taps toelopende kolom met verticale profielen, die deel uitmaakt van de draagconstructie van het doosvormige volume.

De perronwachtkamers hebben glazen puien en blauwe borstweringen en maken een opmerkelijk lichte indruk. De windschermen van de perrons bestaan uit een constructie van gewapend beton en puien van glas en afzeliahout; de dragende betonnen balken van de windschermen zijn aan de buitenzijde van het viaduct zichtbaar gelaten. De hoofdconstructie van het station bestaat uit gewapend beton.

In de loop der jaren hebben enkele verbouwingen plaatsgevonden, waarbij een aantal oorspronkelijke details verloren is gegaan en de opvallende glazen, blauwe liftkokers zijn toegevoegd (1997). Desondanks zijn de hoofdkenmerken van de architectuur nog aanwezig. Het geheel vormt een strakke, evenwichtige compositie: vanaf de straatzijde bestaat het uit een blok in het midden met aan beide zijden hierop aansluitend de perrons met hun transparante windschermen en luifels.

De architect

K.J. van der Gaast (1923-1993) ontwierp in dienst van de Nederlandse Spoorwegen een groot aantal stations. De bekendste zijn die van Eindhoven, Schiedam en Tilburg, die van een grotere schaal zijn (of waren) dan Heemstede-Aerdenhout. Van der Gaast werkte in een overwegend modernistische bouwstijl verrijkt met decoratieve elementen, en paste verschillende functionele noviteiten toe in zijn projecten. Station Heemstede-Aerdenhout is hiervan een treffend voorbeeld.

Gemeentelijk monument

Het ontwerp is van een hoge architectonische kwaliteit, die wordt bepaald door evenwichtige combinatie van uitgesproken functionalistische en min of meer traditionele en decoratieve elementen. Typerend voor de tijd van ontstaan zijn ook de constructie, materialen en kleurstelling. Het station heeft mede door zijn locatie op bijna de grens tussen Heemstede en Aerdenhout (richting Zandvoort) een belangrijke stedenbouwkundige waarde, gezien zowel vanaf de weg als vanaf het spoor.

De verbouwingen hebben afbreuk aan gedaan aan enkele oorspronkelijke architectonische kwaliteiten, maar een aantal belangrijke hoofdzaken is nog aanwezig.

Bron: Wim de Wagt, Inventarisatie Wederopbouwarchitectuur in Heemstede

Zie ook www.stationhad.nl