In 2019 publiceerde ik een artikel over Julien Wolbers in HeerlijkHeden 189. Hij was toen tweehonderd jaar geleden geboren. Ik kende Julien uit het boek van Hans Krol over de Heemsteedse gemeentepolitiek in 18e en 19e eeuw, maar werd nog eens extra op hem gewezen door iemand die bezig was met het ontsluiten van de slavenregisters in het Stadsarchief Amsterdam en me zei ‘Wat geweldig dat in jouw dorp iemand heeft gewoond, die zich zo heeft ingezet voor de afschaffing van de slavernij. Wat zullen jullie daar trots op zijn.’ Hij had helemaal gelijk en in het artikel schreef ik dat in Heemstede zeker een straat naar Wolbers vernoemd zou mogen worden.
Omdat we dit jaar 150 jaar afschaffing van de slavernij vieren bedacht ik vorig jaar dat het goed zou zijn om ter gelegenheid daarvan een bord op het Wolbers Huys te plaatsen. Hier woonde Julien Wolbers en schreef hij zijn eerste twee pamfletten tegen de slavernij. Hier in ons eigen dorp is het allemaal begonnen. Eric Coolen was graag bereid een ontwerp te maken. Wim Gohres en ik benaderden burgemeester Astrid Nienhuis met ons plan en om het bord met Keti Koti te onthullen.
Waarom? We maken zo geschiedenis inzichtelijk. Dat is de taak van de HVHB. We mogen trots zijn op Julien Wolbers en dat zijn huis er nog steeds staat. En we laten zien dat ook in Heemstede sporen van slavernij zichtbaar zijn. Iedere generatie schrijft zijn eigen geschiedenis en we leren er steeds meer bij. Traditionele beelden en inzichten worden genuanceerd en bijgekleurd. Mooi dat we dit als HVHB actief laten zien.
Tekst Marc de Bruijn
30 juni 2023 Kerklaan 15 Toespraak voorzitter Wim Gohres
Aanbieding gedenkbord Julien Wolbers
Geachte burgemeester, Hugo en Bas van der Wel, vertegenwoordigers van de gemeenteraad, vrijwilligers van de HVHB en overige aanwezigen,
Per 1 juli 1863 kwam met de Emancipatiewet officieel een einde aan de slavernij in Suriname en in Curaçao en Onderhorigheden, de huidige landen Aruba, Curaçao en Sint-Maarten en de Caribisch openbare lichamen Bonaire, Saba en Sint-Eustatius. Op die dag kregen zo’n 35.000 slaven in Suriname en 12.000 slaven op de Nederlandse eilanden in het Caribisch gebied hun vrijheid. Vandaag op 30 juni herdenken we de afschaffing van de slavernij, morgen, op 1 juli wordt die bevrijding gevierd onder de naam Keti Koti (uitspraak: Kitti Kotti). Dit betekent ‘gebroken ketenen’ in het Sranantongo, een Surinaamse taal.
De transatlantische slavernijhandel was al in 1815 afgeschaft door Nederland, maar dat had niet veel invloed op het voortbestaan van slavernij in de Nederlandse koloniën. De omstandigheden werden wel wat beter, omdat men zuiniger werd op de slaafgemaakten. In het Britse rijk werd de slavernij zelf in 1833 verboden en in het Franse rijk in 1848. Het duurde nog tientallen jaren voordat Nederland volgde. In Nederlands-Indië werd de afschaffing in 1860 geruisloos doorgevoerd. In 1863, 160 jaar geleden, was het eindelijk zover voor de westelijke koloniën. De voormalige ‘tot slaaf gemaakten’ tussen de 15 en 60 jaar moesten in Suriname nog wel 10 jaar verplicht tegen een karig loon doorwerken onder staatstoezicht. Men was bang dat anders de plantage-economie zou instorten. De voormalige eigenaren ontvingen een compensatie van 300 gulden per voormalige slaafgemaakte. Deze periode was voor hen bepaald geen verbetering.
Waarom staan wij nu hier? Deze historische panden, die door de familie Van der Wel prachtig zijn gerestaureerd, boden ooit onderdak aan Julien Wolbers. Julien werd hier op 26 juli 1819 geboren, de Kerklaan heette toen nog de Zandvaart. Zijn vader had een kennelijk goedlopend schildersbedrijf en Julien volgde hem daarin op. Maar hij had grote belangstelling voor bestuurlijke en spirituele zaken en werd sterk beïnvloed door de vijf jaar oudere Nicolaas Beets die in Heemstede van 1840 tot 1854 predikant was. Beets was als onderdeel van het Reveil sociaal bewogen. Zijn bezwaren tegen slavernij werden overgenomen door Julien Wolbers die zich een fanatiek abolitionist toonde. In 1853 en 1854 schreef hij in dit huis twee brochures waarin hij duidelijk maakte dat slavernij in strijd is met de waardigheid en de rechten van de mens. Hij bombardeerde regering en Kamer in de jaren daarna met petities en brochures en publiceerde in kranten en tijdschriften en heeft zo een belangrijke bijdrage geleverd aan de afschaffing.
De Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek wil door het aanbieden van een gedenkbord blijvend aandacht vragen voor de bijzondere inzet van Wolbers voor de afschaffing van de slavernij en voor zijn band met Heemstede en dit monumentale pand. Erik Coolen, vandaag aanwezig heeft een daarvoor een prachtige afbeelding ontworpen, waarin dit tot uiting wordt gebracht. De HVHB schenkt dit bord aan de eigenaren van het Wolbershuis en aan de gemeente Heemstede.
Foto’s Harry Opheikens