Koediefslaan 115

Koepel en pand met lijstgevel

	Oorspronkelijke functie
	Woonhuis, bedrijfsgebouw, koepel
	Huidige functie
	Woonhuis/winkel
	Bouwjaar
	18de eeuw
	Architect
	Onbekend
	Status
	Rijksmonument 21118 (woonhuis), 21119 (koepel)

Introductie

De Koediefslaan wordt voor het eerst vermeld in een archiefstuk uit 1695. De naam is mogelijk afgeleid van de herberg de Koedrift aan de Wagenweg in de Hout, maar volgens een andere overlevering zou de naam herinneren aan een koeiendief die in deze omgeving woonde. Tussen de voormalige tuinmanswoning met oranjerie en huize Welgelegen op de hoek van de Herenweg liggen enkele panden met huisnummers 115-121. Het gaat hierbij om een 18de-eeuwse voormalige theekoepel (nu woonhuis), een 18de-eeuws pand met plat dak en daarnaast het afgescheiden deel van huize Welgelegen (Herenweg 142, ook een rijksmonument), waarin aan de zijde van de Koediefslaan een winkelruimte is ondergebracht. De witgepleisterde koepel hoorde bij het 18de-eeuwse huis Welgelegen, dat lange tijd in handen was van de burgemeestersfamilie Van Lennep. Drie generaties van dit geslacht hebben er gedurende 110 jaar tot 1970 gewoond. Daarna is het complex, met de bebouwing aan de Koediefslaan 121, aangekocht door H.B. Havinga. In het gedeelte op de hoek van de Herenweg was omstreeks 1980 een antiekzaak en later een dameskledingwinkel ondergebracht. Tussen dit gedeelte en de koepel was 148 jaar lang het familiebedrijf Van Gaart gevestigd. In 1848 nam J.B. van Gaart, meesterknecht in een zadelmakerij, rijtuigbeklederij en kamerbehangbedrijf, deze nering over van de familie Amsing. Achterkleinzoon H.J. van Gaart stopte in 1997 met zijn stoffeerderij.

De theekoepel stond lange tijd leeg, maar in 1968 liet E. Bouwman-Hoogeveen het gebouw herstellen om er een modewinkel te vestigen. In 1974 werd deze uitgebreid met het huis ten westen ervan, waar later een sportzaak is gevestigd. Inmiddels is de koepel inwendig hersteld en particulier bewoond.

Bouwkundige beschrijving

Het complex bestaat uit de koepel en drie, naast elkaar gelegen delen: een ondiep, tweelaags deel met lijstgevel en plat dak, een eenlaags deel met plat dak, en een diep, op de hoek van de straat gelegen pand met een verdieping (aan de achterzijde in de laag aflopende kap), lijstgevel langs beide straatzijden en een afgeplat schilddak. Het linkerdeel heeft op de begane grond een drieruits schuifraam en een brede vleugeldeur, en op de verdieping drie negenruits schuiframen. Het lage middendeel heeft een deur, gevolgd door twee negenruits schuiframen en een paneeldeur met tweeruits bovenlicht en omlijsting. Het hoekpand heeft een gevelgeleding in twee delen. Links bevinden zich op de begane grond twee negenruits schuiframen en op de verdieping een blind venster (schijngevel voor de kap) en een negenruits venster. Het rechterdeel vormt een symmetrisch geheel met op de begane grond een winkelpui met roedenverdeling, bestaande uit vleugeldeuren, geflankeerd door vensters. Op de verdieping zitten drie negenruits schuiframen, met boven het middelste een dakkapel. Die heeft een negenruits schuifraam en is voorzien van vleugelstukken. De rechterzijgevel sluit aan op de gepleisterde gevel van het naastgelegen huis Welgelegen. Op de begane grond heeft de zijgevel twee negenruits schuiframen en op de verdieping twee blinde vensters.

Links naast het pand, aan de zijde van de Koediefslaan, verbonden door een lage, gepleisterde muur, staat een witgepleisterde tuinkoepel op vierkante plattegrond met een met pannen gedekt tentdak. De gevelbeëindiging bestaat uit een daklijst met fries en een houten goot op klossen. Aan de straatzijde bevinden zich vensters met schuifluiken aan de buitenzijde. De zijwanden zijn blind, behalve dat in de rechtergevel een ingang is aangebracht met een bordestrapje.

Rijksmonument

De tuinkoepel is van belang als gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een laat 18de-eeuwse tuinkoepel, behorend bij huize Welgelegen. Het deel tussen de koepel en de Herenweg is van belang als voorbeeld van 18de-eeuwse bouwkunst en vormt één geheel met de koepel.