Laan van Rozenburg

De Pelikaan

	Oorspronkelijke functie
	Geveldecoratie in Den Haag
	Huidige functie
	Kunst in openbare ruimte
	Bouwjaar
	1934
	Architect
	H.A van den Eijnde
	Status
	Gemeentelijk monument

Introductie

Het beeldhouwwerk ‘De Pelikaan’ staat vrijstaand op de middenberm van de Laan van Rozenburg. Het kunstwerk is onlosmakelijk verbonden met ‘De Levensgang’ aan de Van den Eijndekade.
‘De Levensgang’ bestaat uit zes reliëfs. Hendrik Albertus van den Eijnde ontwierp ze in 1934 voor het hoofdkantoor van de Onderlinge Levensverzekeringsmaatschappij in Den Haag (OLVEH). Op dit gebouw waren de reliëfs in de voorgevel rondom de portiersloge aangebracht. ‘De Pelikaan’, een zevende kunstwerk dat ook bij deze serie hoorde, stond links van de toegangstrap van dit gebouw. Na de afbraak van het gebouw van de verzekeringsmaatschappij hebben de nabestaanden van Van den Eijnde de zandstenen reliëfs aan de gemeente Heemstede geschonken.

Hendrik Albertus van den Eijnde (1869-1939) was een van de belangrijkste Nederlandse beeldhouwers van zijn tijd. Hij kan worden gezien als de grondlegger van het beeldhouwwerk aan gebouwen in Amsterdamse Schoolstijl. Naast zijn werk gaf hij les aan de Vereniging voor Voortgezet en Hoger Bouwkunst Onderricht, samen met beroemde architecten als Berlage, De Bazel, Van der Mey en Van Loghem. In 1921 ontwierp hij zijn eigen atelierwoning aan de Willem van de Veldekade 2 in Heemstede (een rijksmonument). Als beeldhouwer werkte hij onder andere aan het Scheepvaarthuis in Amsterdam, de Sint Bavo-kathedraal in Haarlem, maar ook in zijn woonplaats is werk van hem te bewonderen. Het beeldhouwwerk aan de Maris– en Bronsteebrug, het beeldje bij de bibliotheek, een gevelsteen aan de Crayenesterschool en een reliëf aan de Nicolaas Beets School kwamen uit zijn atelier. Zijn bekendste werk is misschien het Van Heutszmonument in het voormalige Batavia (inmiddels gedemonteerd).

Beschrijving

De zes platen van het reliëf ‘De Levensgang’ stellen het leven voor van wieg tot graf. Een levensverzekering kon hierbij van nut zijn. Wie op de juiste momenten zaait, zal oogsten en op alle reliëfs is dan ook op de achtergrond een zaaier te zien, die verwijst naar de praktische kant van deze gedachte: sluit een levensverzekering af. De platen stellen voor: de eerste stappen van een kind (het moment waarop de zaaier zaait), de dartele jeugd, de rijpe jeugd, het jonge gezin met de hoogstaande zon, de ouderdom met het rijpen van de vruchten en tot slot het binnenhalen van de oogst. Aan de zijkant staan de tekst ‘Zorg vooraf zoolang de dag duurt’ en een tekst van Vondel: ‘Des nachts verdubbelen en verslimmen de zorgen, d’avond verlengt de zwarte schimmen’.
Het beeldhouwwerk ‘De Pelikaan’ sluit bij deze serie aan. Het dier voedt haar jongen met haar eigen bloed en staat zo symbool voor opofferingsgezindheid, iets wat tegenwoordig niet gemakkelijk met een verzekeringsmaatschappij geassocieerd zal worden.

Gemeentelijk monument

Zowel ‘De Pelikaan’ als ‘De Levensgang’ vormt een belangrijk onderdeel uit het werk van de Heemsteedse beeldhouwer H.A. van den Eijnde. Daarmee zijn ze ook van belang voor de geschiedenis van de beeldhouwkunst in Heemstede.