Achterweg 7

Salem, Meer en Bosch

	Oorspronkelijke functie
	Paviljoensgebouw Meer en Bosch
	Huidige functie
	Appartementen voor mensen met epilepsie
	Bouwjaar
	1889
	Architect
	Onbekend
	Status
	Gemeentelijk monument

Introductie

Salem (de naam komt uit de oudheid en was een stad in het huidige Israël) is de naam van een vrijstaand gebouw op het terrein van Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (SEIN). Deze Stichting is in Heemstede gevestigd op het terrein van de voormalige buitenplaats Meer en Bosch, niet ver van de Oude Kerk en het Wilhelminaplein. Salem ligt aan de oprit van het terrein vlak naast het oude Herenhuis, midden in een Engels landschapspark met eiken- en beukenbomen. Het Herenhuis is het enige oorspronkelijke gebouw op het terrein. Het dateert uit de 18de eeuw en is nu een gemeentelijk monument.

SEIN en haar voorlopers zijn al sinds het einde van de 19de eeuw op dit terrein gevestigd. In 1885 kocht de Christelijke Vereniging voor de Verpleging van Lijders aan Epilepsie de 17de-eeuwse buitenplaats. In eerste instantie om er mannen die aan ‘vallende ziekte’ leden te behandelen. De Vereniging breidde hiervoor de buitenplaats uit met een kliniek, dienst- en bedrijfsgebouwen, een kapel (de Irenekapel, gesloopt in 2019), een stookgebouw met een schoorsteen en enkele verpleegpaviljoens waar de patiënten konden verblijven. Salem is hier een van. Het Dr. Lorentz de Haas Laboratorium, een van de andere gebouwen op het terrein, is ook een gemeentelijk monument.

Tussen 2002 en 2004 werden de gebouwen op het terrein opgeknapt. De gebouwen aan de Voorwegzijde (Terp en Schakel) en de directeurswoning bij de ingang van het terrein werden opnieuw geschikt gemaakt voor huisvesting en dagverblijf van de cliënten van SEIN. Een klassiek ensemble is hiermee bewaard gebleven. Terp en Schakel zijn aspirant monumenten.

Bouwkundige beschrijving

Salem is een gebouw met een rechthoekige plattegrond. Het heeft drie bouwlagen onder een flauw hellend dak. Opvallend is de lange houten veranda over de hele lengte van het gebouw. Het vooruitspringende deel in het midden van de gevel draagt bovenop de veranda een eveneens decoratief bewerkte houten loggia. De gevels zijn gemetseld van rode baksteen, onderbroken door gepleisterde sierbanden.

Bij de recente verbouwing tot appartementen werden uit veiligheidsoverwegingen aan beide zijden trappenhuizen aangebouwd. Toch is de oorspronkelijke stijl met de karakteristieke veranda en de vele houten ramen en deuren bewaard gebleven.

Vlak bij Salem staat een herdenkingsmonumentje uit 1929. Het herdenkt Jan Lambrecht Zegers, directeur van 1890 tot 1912. Het blokvormige monumentje is gebouwd van gele baksteen en heeft een natuurstenen plaquette met een tekst die memoreert dat Zegers ‘Een man van liefde, kracht en gebed’ was.

Gemeentelijk monument

Salem is een voorbeeld van een ziekenpaviljoen uit het eind van de 19de eeuw. Het gebouw herinnert aan de tijd dat patiënten nog in een inrichting verbleven om verpleegd te worden en samen met het monument ook aan een periode uit de geschiedenis van de ziekenzorg. Hiermee hebben het voormalige paviljoen en het herdenkingsmonumentje een grote cultuurhistorische waarde. De combinatie van Herenhuis, Salem, Dr. A. M. Lorentz de Haas Laboratorium, monument en het Engelse landschapspark uit de 19de eeuw versterken de totale waarde van het complex Meer en Bosch, daarbij geflankeerd door Terp en Schakel en aan de ingang door de voormalige directeurswoning.