De tempel van de Herfstlaan
Op de Algemene (gemeentelijke) begraafplaats aan de Herfstlaan in Heemstede staat de grafkapel van de familie Van Vollenhoven. Het gebouw is in neoclassicistische stijl met verschillende kleuren baksteen gebouwd, waarbij Romeinse tempels als voorbeeld hebben gediend. Architect was V.G.A. Bosch uit Arnhem. Onder de kapel ligt een grafkelder met daarin drie grafkisten.
Dit gemeentelijk monument is in augustus 2020-april 2022 gerestaureerd. Bij dit restauratieproject is nauw samengewerkt door de gemeente Heemstede en de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek (HVHB). Andere gemeenten en erfgoedverenigingen kunnen dit project gebruiken om ideeën op te doen over hoe ze kunnen samenwerken en hoe funerair erfgoed gerestaureerd kan worden en onder de aandacht gebracht bij het publiek.
Bij dit restauratieproject is nauw samengewerkt door de gemeente Heemstede en de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek (HVHB). Andere gemeenten en erfgoedverenigingen kunnen dit project gebruiken om ideeën op te doen over hoe ze kunnen samenwerken en hoe funerair erfgoed gerestaureerd kan worden en onder de aandacht gebracht bij het publiek.
Video
Over de geschiedenis van de grafkapel en de restauratie is door Gerard van Schie voor de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek een video gemaakt. Om deze video te bekijken klik hier of bekijk hieronder.
Over de grafkapel en de familie van Vollenhoven
De grafkapel is gebouwd door en voor de jonggestorven Maurits van Vollenhoven, lid van een familie van rijke bierbrouwers. Informatie over de geschiedenis van de grafkapel en wie er in liggen begraven kun je lezen in het artikel De tempel van de Herfstlaan. Dit is najaar 2015 verschenen in het tijdschrift HeerlijkHeden van de HVHB.
De restauratie
Dit artikel gaf een onderbouwing waarom de kapel zo bijzonder is en restauratie noodzakelijk. De gemeente en de HVHB hebben intensief samengewerkt om die restauratie te realiseren. De restauratie heeft uiteindelijk € 230.000 gekost. De Provincie Noord-Holland heeft hier – omdat de kapel vroeger een provinciaal monument was – in belangrijke mate aan bijgedragen.
Om goedkeuring van de restauratie te krijgen is in februari 2018 een voorstel ingediend in de Raadscommissie Ruimte, samen met het artikel over de kapel. De HVHB heeft in die commissie ingesproken en toelichting gegeven en de politieke partijen zijn akkoord gegaan met de restauratie. Daarna is het besproken in de gemeenteraad, ook hier is het voorstel goedgekeurd en kon de restauratie in gang worden gezet.
- Voorstel Raadscommissie 8 februari 2018 (PDF)
- Inspreeknota HVHB (PDF)
- Redengevende beschrijving grafmonument Van Vollenhoven Brondocument (PDF)
- Bijlage bij BBV Verseon 699673 HVHB publicatie Grafkapel van Van Vollenhoven najaar 2015 (PDF)
- 2018.02.22 BBV 699722 Restauratie grafkapel Van Vollenhoven Algemene begraafplaats (PDF)
- Audioverslag Raadscommissie
- Audioverslag Gemeenteraad 22 februari 2018
- Artikel Haarlems Dagblad donderdag 11 februari 2021 (PDF)
Bouwkundig onderzoek en restauratie grafkapel
De gemeente heeft daarna een Inspectierapport en een Herstelplan op laten stellen door E.D.B.A. Elsie de Bruyn Architectuur. Vervolgens is er een aanbestedingstraject geweest en is de firma Van Braam Minnesma geselecteerd als uitvoerder. De aannemer is in augustus 2020 begonnen met de restauratie.
April 2021 was de kapel binnen gereed. Daarna is ook het voegwerk buiten opnieuw gevoegd. De gemeente heeft de bewoners via lokale media op de hoogte gehouden, de HVHB deed dat via haar eigen tijdschrift, de aannemer via de website.
- Inspectierapport EDBA (PDF)
- Herstelplan EDBA (PDF)
- Artikel De Heemsteder (PDF)
- Publicatie Van Braam Minnesma: Restaurant grafkapel van Vollenhoven afgerond
- Publicatie Van Braam Minnesma: Oplevering de tempel van de Herfstlaan
Afbeeldingen grafkapel vòòr, tijdens en na de restauratie
Foto’s: Theo Out, Marc de Bruijn, Gerard van Schie
Aantasting houten plafonds en stucwerk kapel door lekkage Aantasting houten plafonds en stucwerk kapel door lekkage 
Aantasting plafond grafkelder 
Tegels grafkelder vallen uit Verzakkingen in marmeren vloer kapel bij trap naar de grafkelder Plafond voor de restauratie 
Plafond na de restauratie 
Restauratie dakbedekking grafkapel Restauratie dakbedekking grafkapel 
Marmeren vloer opnieuw gelegd, tegels en hekwerk hersteld Herstel ornamenten, stucwerk en tegelwerk Vervanging afwatering Hekwerk wordt teruggeplaatst Bij herplaatsen tegelwerk werd een nis ontdekt daarin originele beschildering van grafkelder uit 1883/1884. In 1927 werd de kelder voorzien van tegels, waarschijnlijk afkomstig uit Spanje en aangeleverd door Maurits van Vollenhoven jr. De nis blijft zichtbaar en is met een glasplaat afgedekt Details nis
Restauratie grafkisten
In het restauratiebudget was geen rekening gehouden met restauratie van de drie grafkisten in de kelder, terwijl deze een onlosmakelijk deel uitmaken van de grafkapel.. De HVHB is daarom een crowdfundingsactie gestart voor de restauratie van de kisten. Deze heeft bijna € 12.000 opgeleverd. Bijdragen zijn ontvangen van twee stichtingen die uitdrukkelijk anoniem willen blijven, a.s.r., J.C. Ruijgrok Stichting, Uitvaart Zorgcentra Nederland, Van der Veldt Timmertechnieken, diverse particulieren en de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum.
De grafkisten zijn in november 2021-maart 2022 gerestaureerd door Immink Restauratieatelier. Het zijn (van links naar rechts) de kisten van Maurits, Maria en Willem. De eikenhouten kist van Maurits is van 1885 en werd waarschijnlijk gemaakt in Driebergen, waar hij overleed. Zijn echtgenote Maria overleed in 1928 in het kuuroord Baden in Zwitserland. Voor de hand ligt dat haar kist daar gemaakt werd. Daarom heeft deze kist een afwijkende vorm met een bol deksel. Het kruis en het naamplaatje zijn er waarschijnlijk later op geplaatst. Vader Willem pleegde in 1874 zelfmoord, werd bijgezet op de Oosterbegraafplaats in Amsterdam en is in 1888 bij zijn zoon herbegraven in de kapel in Heemstede. Toen is de kist voorzien van een extra bodem.
Grafkisten zijn veelal verbruiksgoederen. Dat er nu drie kisten (uit 1874, 1885 en 1928) bewaard zijn gebleven en bekeken kunnen worden is bijzonder. Maurits, Maria en Willem rusten in hun kist: Maurits in een zinken open binnenkist, Maria in een afgesloten binnenkist, Willem heeft geen binnenkist.
In de kelder zijn voorzieningen aangebracht om optimale omstandigheden voor de kisten te realiseren. Temperatuur en vochtigheid worden met behulp van een datalogger gemonitord en wanneer nodig bijgestuurd.
Het Haarlems Dagblad publiceerde een artikel over Inske Immink en haar restauratiewerk.
- Voorpagina artikel Haarlems Dagblad 16 december 2021 “Restaureren op olympisch niveau” (Afbeelding)
- Artikel Haarlems Dagblad 16 december 2021 “Restaureren op olympisch niveau” (PDF)
Publiciteit
De grafkapel heeft altijd in de belangstelling gestaan. Al tijdens de bouw in 1883 werd er in het Leidsch Dagblad over geschreven en dit (macabere) bericht werd in tal van andere kranten overgenomen. Maar deze bijzondere, prachtig gerestaureerde tempel van de Herfstlaan verdient het om regelmatig in de publiciteit gebracht te worden.
De gerestaureerde grafkapel kan op afspraak worden bezichtigd en tijdens Open Monumentendagen. Dan wordt er ook in de regel een lezing gehouden door de HVHB in de aula van de begraafplaats. Door het vertellen van het verhaal van de jonggestorven Maurits en zijn grafkapel houden we zo de geschiedenis levend en kan iedereen genieten van dit schitterende funeraire monument op de Heemsteedse begraafplaats.
De kapel is ook open tijdens ‘Heemstede herdenkt’, de jaarlijkse Lichtjesavond op de begraafplaats, op de tweede woensdag in november.
Gouden Terebinth
Terebinth is een onafhankelijke stichting die zich inzet voor het behoud van funerair erfgoed in Nederland. Behoud van en aandacht voor waardevolle begraafplaatsen en grafmonumenten staat daarbij voorop. Tweejaarlijks is er de verkiezing van de Gouden Terebinth. Deze prijs is ingesteld om het belang van begraafplaatsen en kerkhoven als funerair erfgoed onder de aandacht te brengen én om organisaties en/of privépersonen die zich bijzonder inzetten voor ons funerair erfgoed, in het zonnetje te zetten.
De gemeente Heemstede en de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek hebben besloten om de restauratie van de grafkapel en de grafkisten van de familie Van Vollenhoven in te dienen voor deze verkiezing als een voorbeeld van samenwerking tussen een gemeente en een lokale erfgoedvereniging bij restauratie van funerair erfgoed. Deze inzending is ook op deze website geplaatst. Helaas is het project niet genomineerd.
Mochten we een prijs winnen (wat we natuurlijk hopen, de hoofdprijs is 1000 euro te besteden aan een funerair project), dan zal dit bedrag worden gevoegd bij wat er resteert na restauratie van de kisten. Daarna is er het plan om hiermee stinsenplanten te plaatsen rondom en voor de grafkapel. De kapel staat op het oudste gedeelte van de begraafplaats, het deel dat ontworpen is door Jan David Zocher in 1828. Zocher gebruikte ook stinsenplanten bij de inrichting van begraafplaatsen en het zou mooi zijn als deze planten en met name het lokale Haarlems Klokkenspel nu weer zouden terugkomen waar ze vroeger ook hebben gestaan.
Toekomstplannen
Voor de toekomst zijn er plannen om stinsenplanten te plaatsen rondom en voor de grafkapel. De kapel staat op het oudste gedeelte (Sectie 1) van de begraafplaats, het deel dat ontworpen is door Jan David Zocher in 1828. Zocher gebruikte ook stinsenplanten bij de inrichting van begraafplaatsen en het zou mooi zijn als deze planten en met name het lokale Haarlems Klokkenspel nu weer zouden terugkomen waar ze vroeger ook hebben gestaan. Streven is om dit richting 2029, als de begraafplaats twee eeuwen bestaat, gerealiseerd te hebben. Dan publiceert de HVHB ook volgens planning een boek over de begraafplaats.
Op 10 december 2021 publiceerde Eric Coolen als honderdste tekening in de serie Verscholen Haarlem en omgeving een afbeelding van de grafkapel van Van Vollenhoven.
Vragen?
Heeft u vragen over de grafkapel of over het restauratieproject? Maak gebruik van het contactformulier op deze website.